maandag 17 november 2014

De minister van economie zoekt sope in appelsienen

Spreuken zijn niet zo verschillend in verschillende talen. Ze komen vaak uit lang vervlogen tijden, tijden waarin de wereld nog klein was. Het oude continent uit de Middeleeuwen of het oude Rome en het culturele home Grieken'land'.
Schoenmaker blijf bij uw leest, of in het Spaans: Zapatero a tus zapatos, bijvoorbeeld.
In het Spaans en meer bepaald, in Argentinie, gebruiken ze veel spreuken en gezegdes. Dit gespekt met Lumfardische woorden, maken het 'Argentijns' zo uniek. Als we weten wat de spreekwoorden willen zeggen, weten we vaak nog niet waar ze vandaan komen.

Zapatero a tus zapatos (schoenmaker blijf...) komt uit het oude Griekenland. Het was een uitspraak van Apeles, een beroemde schilder. Voor een rijke schoenenventer maakt hij een levensgroot portret van de man, wandelend in de straten van Cos. Toen de schoenmaker zijn schilderij zag, viel hem dadelijk het slechte schoeisel op. 'Hierop kan ik niet lopen, als respectabele schoenmaker.' Apeles gaf de fout van de afgebeelde sandalen toe en verbeterde zijn euvel. De koper kwam weer, bekeek het schilderij. 'Mijn houding lijkt me te zwak, te smalle schouders en te groot hoofd, mijn lichamelijk proporties kan je verbeteren.' Waarop Apeles zei: 'Omdat je schoenmaker bent, neem ik je kritiek aan over de sandalen, maar hoger dan dat, schat ik je kunstkritiek niet in.' Deze beroemde zin werd vereenvoudigd als: 'schoenmaker, blijf bij je schoenen.'

Een andere spreuk die heel gewoon is, in het Spaans is: Como bola sin manija. Typerend in een land als Argentinie: een situatie die totaal het noorden kwijt is, verloren moeite, je richting kwijt zijn. Deze uitspraak komt van de bollen die de gaucho's en indianen gebruik(t)en, las boleadoras. Drie bollen die aan een koord hangen en in de lucht worden geworpen. Zij slingeren zich rond de poten van een dier  zodat ze geveld worden zonder veel schade te berokkenen aan het vlees. Twee bollen, stenen, die even groot zijn, omhuld door leer, en een derde kleinere bol die door de fysische wetten van de vliedende kracht de vliegrichting aangeeft. Deze kleine bol heet: manija. Zonder de kleine manija vliegen de twee andere bollen uit de richting, gedesorienteerd, zonder doel te raken: verloren kracht en vandaar dus: zonder kleine bal, is je inspanning een verloren moeite. Zonder kleine bol is de situatie zijn orientatie kwijt.

Ook eentje dat jullie zeker al gehoord hebben: Está buscando a su media naranja. Jou halve appelsien zoeken, afkomstig uit de geschriften van Plato. In het Nederlands gebruiken we de 'ware Jacob' zoeken, meer macho, zou ik zo zeggen, en uit de bijbel afkomstig. Media Naranja komt uit een verhaal van Plato. "Om de mens tot perfectie te brengen, schiepen de goden 'het koppel'. De meest perfecte levensvorm van de mens op aarde. Een asexuele gesloten entiteit in perfecte harmonie met een bescherming naar de buitenwereld toe, sappig, zoet en zacht vanbinnen. Maar zoals vaker gebeurt, maakten de koppels de goden boos door hun ongehoorzaamheid. Als straf werden ze middendoor gesneden, net zoals een sinaasappel. De goden verplichtten de twee helften om elkaar terug te vinden en weer gelukzalig 1 te zijn." Niet te verwarren met de 'gulden snede' die uit de wiskunde les komt.

Een andere spreuk wordt gebruikt in de artiestenwereld. In deze wereld is 'succes' wensen een ongeluksbrenger. Vandaar dat artiesten elkaar het tegenovergestelde toewensen. Een artiest is pas productief als hij/zij in een slechte situatie leeft. 'Zwart zaad is creatief' zei de lerares van Latijn vroeger, maar ik vermoed dat ze dat zelf had uitgevonden. Toch zit er veel waarheid in. In het Engels zeggen ze 'break a leg'. Ook niet erg positief, terwijl het 'succes' betekent als je het podium oploopt. Hier zeggen ze: 'merde, mucha merde' . De spreuk komt uit de tijd dat de auto's nog niet uitgevonden waren. Toen gingen de mensen in koetsen naar het theater. Hoe meer paardenstront er voor een theaterzaal lag, hoe meer succes het stuk had. In deze moderne tijden zouden we kunnen zeggen: 'smog, veel smog'.

En als laatste komen we aan een typische porteño spreuk: Estoy en la palmera. Een dagdagelijkse spreuk. Ik zit in de palmboom, wat erop wijst dat je op droog zaad zit. Vroeger was er in Buenos Aires een zeer beroemd gokhuis dat achter in de patio een palmboom had staan. Diegene die al hun geld verspeeld hadden, verstopten zich achter deze boom of erger...probeerden te ontsnappen via de palmboom.  
Wat ons dan weer leert dat men in Vlaanderen: op droog zaad en in Nederland op zwart zaad zit. In Argentinie wordt dat dan weer: no tengo un sope... (sope: een mexicaans gerecht). Maar let op als je dat in Mexico gebruikt, bedoel je dat je dom bent, terwijl dat in El Salvador dan weer 'kots' en ook wel...aasgier of buitre, wordt. Die term horen we dan weer dagelijks in het economische nieuws. Om alles op een rijtje te zetten, zou de minister van economie beter zijn leest zoeken onder de palmboom en zijn sope in appelsienen steken.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten